Heracleion là một trong những thành bang quan trọng trong vùng Địa Trung Hải thời cổ đại. Heracleion là tên do người Hy Lạp đặt còn người Ai Cập gọi thành phố này với tên Thonis. Đôi khi người ta ghép hai tên gọi này thành Thonis-Heracleion. 

Vốn là một thành phố cổ đại hưng thịnh của Ai Cập xưa, Heracleion bỗng dưng mất tích một cách bí ẩn và được tình cờ phát hiện ra.

Theo Herodotus, một nhà sử học người Hy Lạp ở thế kỉ 5 trước công nguyên thì Heracleion có một ngôi đền lớn được đặt tại chính nơi người anh hùng Herakles đặt chân lên đất Ai Cập. Heracleion còn chứng kiến cuộc ghé thăm của người đẹp Helen với người tình Paris trước khi cuộc chiến tranh thành Trojan nổ ra.

Ngày nay, vị trí của Heracleion nằm trong vịnh Abu Quir, cách bờ biển khoảng 6,5 km. Thành phố hình thành vào khoảng thế kỉ 8 trước công nguyên và được đề cập đến trong sách sử của Hy Lạp cổ đại. Trước khi thành phố Alexandria được xây dựng, Heracleion là thành phố cảng quan trọng và là điểm đến của nhiều tàu Hy Lạp. Đến thế kỉ 8 sau công nguyên, toàn bộ thành phố Heracleion đột nhiên mất tích. 

Vào năm 2000, trong một lần theo đuổi dấu tích của những tàu Pháp bị chìm trong cuộc chiến từ thế kỉ 18, tiến sĩ Frank Godio và nhóm thợ lặn tình cờ phát hiện ra Heracleion. 

Những bằng chứng và tàn tích còn lại cho thấy Heracleion từng là một thành phố giàu có và hùng mạnh với nhiều đền đài và dấu vết lịch sử: những bức tượng, công trình kiến trúc, chữ viết, đồ trang sức, gốm sứ, tiền vàng... Những cổ vật còn cho thấy trình độ tinh xảo trong kiến trúc và điêu khắc của thành phố trong thời kì từ thế kỉ thứ 6 đến thế kỉ thứ 4 trước công nguyên. Heracleion cũng cho thấy quá khứ từng là một hải cảng tầm cỡ với hơn 700 mỏ neo cổ và hơn 60 xác tàu đắm.

Đội thợ lặn đang kiểm tra một bức tượng Pharaoh. Bức tượng được làm hoàn toàn bằng đá granit đỏ và cao hơn 5 mét, nằm gần ngôi đền lớn của Heracleion.

Đầu thần Hapi khổng lồ cũng làm bằng đá granit. Đây là thần lũ lụt của sông Nile, đại diện cho sự phong phú và sinh sản.

Mảnh ghép của một tấm bia lớn cùng tượng của Pharaoh và hoàng hậu.

Một miếng vàng với kích cỡ 11x5 cm với nhiều kí tự khắc trên.

Bức tượng đồng của thần Osiris, vị thần cai quản thế giới bên kia.

Một nhà khảo cổ đang tiến hành đo đạc phần chân của một bức tượng đá granit.

Đèn dầu bằng đồng (khoảng thế kỉ 2 trước công nguyên) được phát hiện tại đền thờ thần Amun.

Nhà khảo cổ học Frank Godio đang xem xét một tấm bia.

Tấm bia của Heracleion được Pharaoh Nectanebo (378 - 362 trước công nguyên) đặt làm, gần giống với những bia đá ở thành phố Naucratis cổ đại hiện đặt ở bảo tàng Ai Cập ở Cairo.

Frank Godio đang kiểm tra một phiến đá với những mảnh vàng có niên đại từ thế kỉ 6 đến thế kỉ 2 trước công nguyên.

Bức tượng giá trị làm bằng đá đen tạc hoàng hậu Plotemaic.

Một bức tượng khác của Plotemaic làm bằng đá granit đỏ với trọng lượng lên đến 4 tấn.

Bức tượng thần Hapi đang được đưa lên mặt nước.

Một bức tượng Pharaoh

Hiện các nhà khảo cổ vẫn đang trong quá trình khai quật và nghiên cứu các cổ vật. Và câu trả lời chính xác hơn để giải thích tại sao thành phố thịnh vượng và giàu văn hóa này lại vị vùi dập xuống đáy biển hơn một nghìn năm trước sẽ được hé lộ…

Dori (TT&VH)